Als je kritiek hebt op het koor van oorlogszuchtige leiders van Europa, word je (in het beste geval) een 'Poetinist' genoemd. Bekend liedje. Nog niet zo lang geleden, en zelfs nu nog, werd je, als je opkwam tegen het establishment, bestempeld als 'populist'. Deze B-film speelt zich voor onze ogen af. Een overzicht.

"Baas, we hebben een probleem.met het verhaal"

Zo geformuleerd zal de vraag nog lang niet gesteld worden achter gesloten deuren bij de Europese Commissie of de NAVO. En met reden: het verhaal streelt hun haar zonder blikken of blozen . De mainstream media hebben niets te vrezen. Ook politici niet. Het woord van de NAVO is het evangelie.

Maar laten we eerst iets rechtzetten. Er is niemand die op het idee zou komen om datgene wat de man, die naast hem zit in de bistro en in het lang en het breed over zijn leven vertelt, een verhaal te noemen, niemand die zou zeggen dat de Bijbel of de Koran een bizar verhaal presenteren, niemand die bij zijn volle verstand is, zegt dat, nou ja, om het woord te gebruiken: enkel diegenen die zich als geleerden voordoen in publicaties die die niemand leest, en die we het best rustig kunnen negeren.

Met “verhaal” bedoelen we dus: hoe je een verhaal vertelt, of beter nog, hoe je een verslag geeft van een reeks gebeurtenissen. En het probleem ontstaat wanneer er een meningsverschil is de interpretatie van deze feiten en uiteenlopende gebeurtenissen.

Over het bloedige conflict in Oekraïne bijvoorbeeld, zijn er mensen die het interpreteren als het resultaat van verwerpelijke Russische agressie, en anderen als het hoogtepunt van een escalatie in de provocaties gericht tegen de Russische natie, die volgens sommigen begon in 1992.

Wat zijn de twee tegengestelde kampen?

Om een karikatuur te maken, hebben we hier, in volgorde, de “pro-NAVO-versie” en de “pro-Russische versie”. De aanhalingstekens geven aan dat deze terminologie noch gemeenschappelijk noch uitputtend is. Het kan worden geïllustreerd aan de hand van twee axioma's. De eerste is dat iedereen die de pro-NAVO-versie niet gelooft automatisch wordt gediskwalificeerd als pro-Russisch. En het tweede is dat, hoewel het mogelijk is om pro-NAVO te zijn zonder dat te zeggen, de beschuldiging van een pro-Russische houding neerkomt op een nogal onontwarbare schandpaal en een onvoorwaardelijke veroordeling.

Anders gezegd, heel weinig media zijn expliciet pro-NAVO, ook al zijn ze dat bijna allemaal, net zoals ze bijna allemaal snel kritische stemmen diskwalificeren als pro-Russisch.

In het boek dat Xenia Fedorova net heeft gepubliceerd over haar ervaring als Russische journaliste in Parijs, vat ze het heel goed samen door haar bezorgdheid uit te drukken over de neiging om “ informatie waar men het niet mee eens is” te bestempelen als vals, eraan toevoegend dat dit proces “zowel de vrijheid van meningsuiting als de journalistiek bedreigt”. Ze spreekt uit ervaring.

Toen ze in 2014 werd aangesteld als hoofd van de Franse tak van de Russische nieuwszender Russia Today, werd ze van meet af aan massaal afgewezen omdat ze niet tot het “goede kamp” behoorde, zowel door de autoriteiten als door het bedrijf. Met het goede kamp bedoelen we het pro-NAVO kamp, dus we hoeven er geen tekeningetje bij te maken. Het is ook niet nodig om de lezers van Alarm NAVO te herinneren aan de epiloog van haar avontuur, waarin de Europese Commissie (gesteund door de 27 ad hoc ministers van de lidstaten, wat mevrouw Fedorova handig vermijdt) Russia Today in 2022 volledig zal verbieden van uit te zenden in Europa, te midden de onverschilligheid van de journalistieke beroepsgroep tegenover zo'n radicale en ongekende daad van censuur.

Dubieuze amalgamen

Vandaar de titel van het boek , Bannie - Liberté d'expression sous condition [Verbannen – Vrijheid van meningsuiting onder voorwaarden] (Fayard, 296 pages, 21,90 euros). Haar verhaal wordt ondersteund, zij het onvrijwillig, door een artikel in Le Monde van 26 maart 2025 dat, niet bang is om een dubieus amalgaam te gebruiken om de auteur voor te stellen als “De Russische muze van de Bolloré Groep” (sic), een volle pagina kreeg om... mevrouw Fedorova af te breken - ad personam.

Het zet je aan het denken. De volkswijsheid zegt dat je over het algemeen geen vlieg doodt met een bazooka. Dus een van de twee dingen. Of Le Monde is ontspoord door zijn pen in te ruilen voor een groot geweer, of het fenomeen Fayard/Fedorova is helemaal geen vlieg. In dat geval is het de zoveelste kleine barst in het overweldigende pro-NAVO front.

Maar er zijn andere, niet zo klein als deze. De weigering van Hongarije en Slowakije, lidstaten van de Europese Unie, om slaafs de oorlogszucht te volgen, en we kunnen Italië hieraan toevoegen, dat van zijn kant elk plan om troepen naar Oekraïne te sturen heeft verworpen en op 5 april massaal heeft gedemonstreerd tegen het asociale en oorlogszuchtige beleid van de Europese Commissie. Drie van de zevenentwintig landen leggen nog steeds relatief weinig gewicht in de schaal.

De wind draait, zachtjes

Maar hier en daar zijn er ook tekenen van een roerende beweging. Zoals deze artikels in de krant De Morgen (een opiniestuk, 5 maart) en het weekblad Trends (een artikel, 17 februari). Het eerste roept op om de oorlogsretoriek van de voorbije “drie jaar [door] experts en journalisten” de rug toe te keren, die nu “de ene na de andere moeten toegeven dat ze fout zaten”. Het tweede verslag gaat over de analyses van de invloedrijke Amerikaanse econoom Jeffrey Sachs (gehoord door het Europees Parlement in februari, maar genegeerd door Le Soir en Le Monde), die lijnrecht tegenover die van het “pro-NAVO kamp” staan.

Meer dan slechts een huivering, misschien. Want de ene Sachs, op het Facebook platform, heeft een publiek van 73.000, en een andere, net zo kritische, de Noorse wetenschapper Glenn Diesen, heeft 96.600 abonnees op X, Ivan Katchanovski (Universiteit van Ottawa) heeft 42.700, de Franse econoom Jacques Sapir heeft een publiek van 53.000 personen, en voeg daar de stem van het Zuiden aan toe, de BRICS+ (Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika, enz.), gehoord door 1.360.000 mensen.

Met andere woorden, vanuit het oogpunt van de NAVO zitten er meer dan een paar barsten in het verhaal van de oorlog in Oekraïne. En dat de black-out, opgelegd door de stoomwals van het dominante discours, niet onvermijdelijk is. In haar commentaar op een recente kritiek van de Franse denker Emmanuel Todd op de NAVO vat Xenia Fedorava de staat van radicale degradatie waarin de vrije publieke discussie zich bevindt in onze zogenaamde democratische samenlevingen perfect samen: “Over deze onderbouwde stelling [van Todd] zou gedebatteerd en gediscussieerd kunnen worden. Vandaag de dag is dat onmogelijk.”

Onmogelijk bestaat niet, zeggen ze, en het is hier niet misplaatst om met de filosoof Spinoza in herinnering te roepen, dat elke uitspraak het bestaan van zijn tegendeel impliceert. Net zoals een meerderheidsstandpunt eerst een minderheidsstandpunt was, en omgekeerd.